Εισαγωγή
Μία από τις πιο κρίσιμες λειτουργίες σε μία επιχείρηση είναι αυτή της Κοστολόγησης. Κάθε επιχείρηση έχει σκοπό την επιβίωση και την ανάπτυξή της προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της. Η κοστολόγηση και η τιμολόγηση (ανάθεση τιμών στα προϊόντα και τα εμπορεύματα) της επιτρέπουν να επιτύχει αυτούς τους στόχους. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε την κοστολόγηση σε προϊόντα και εμπορεύματα και σε μελλοντικό άρθρο θα επεκταθούμε στην Κοστολόγηση Υπηρεσιών.
Τι είναι η κοστολόγηση
Κοστολόγηση είναι η ανάλυση, η ταξινόμηση και η συγκέντρωση όλων των απαραίτητων δεδομένων που θα επιτρέψουν στην διοίκηση να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πόσο στοιχίζει συγκεντρωτικά η λειτουργία της επιχείρησης. Η κοστολόγηση είναι μία από τις έννοιες στην Διοικητική των Επιχειρήσεων που μπορεί να αναλυθεί με πολλούς τρόπους.
Με την στενή έννοια, η κοστολόγηση εμπορευμάτων και προϊόντων μας επιτρέπει να υπολογίσουμε τον βαθμό επιβάρυνσης των προϊόντων και των εμπορευμάτων μας που προκαλείται από την διαδικασία παραγωγής τους ή προετοιμασίας τους για διάθεση στους πελάτες μιας επιχείρησης.
Με την ευρεία έννοια, η κοστολόγηση επεκτείνεται και συνυπολογίζει τον γενικότερο βαθμό επιβάρυνσης από την ίδια την επιχειρησιακή διαδικασία, δηλαδή ακόμη και την επιβάρυνση που προκαλείται από την ίδια την ύπαρξη και λειτουργία της επιχείρησης, ανεξαρτήτως εάν αυτή επηρεάζει άμεσα την παραγωγική διαδικασία του συγκεκριμένου προϊόντος ή εμπορεύματος.
Τα ελαστικά Κόστη είναι τα κόστη που μπορούν να συμπιεστούν σε δύσκολες περιόδους λειτουργίας μίας επιχείρησης, είτε αυτές αφορούν στο δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, είτε σε εποχικές διακυμάνσεις των πωλήσεων (π.χ. ξενοδοχείο σε νησί).
Τα ανελαστικά κόστη είναι τα κόστη που δεν μπορούν να συμπιεστούν εύκολα προς τα κάτω χωρίς να αλλάξει η βασική δομή της ίδιας της επιχείρησης. Ένα από τα πιο συχνά παραδείγματα ανελαστικού κόστους είναι αυτό των ενοικίων και της μισθοδοσίας.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
Κυρίως σημαίνει ότι πρέπει να βλέπουμε την λειτουργία μίας επιχείρησης από διαφορετικές όψεις. Δεν αρκεί να εξετάζουμε και να τεκμηριώνουμε την κερδοφορία μίας επιχείρησης μόνο εποπτεύοντας την συνολική της οικονομική κατάσταση, αλλά πρέπει να εμβαθύνουμε και να φτάνουμε την ανάλυσή μας σε επίπεδο προϊοντικής κατηγορίας, ακόμη και σε επίπεδο προϊόντος.
Είναι δυνατόν και συμβαίνει πολύ πιο συχνά από ότι φανταζόμαστε μία επιχείρηση να εμπορεύεται μεν κερδοφόρα τα είδη της αλλά να υφίσταται αφαίμαξη από τα λειτουργικά της κόστη, ενώ από την άλλη πλευρά, καμία επιχείρηση δεν μπορεί να είναι συνολικά κερδοφόρα εάν δεν επιτύχει να είναι κερδοφόρα στην πώληση των επιμέρους ειδών που διακινεί στην αγορά.
Γιατί είναι σημαντική η κοστολόγηση
Η προφανής απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι διότι η κοστολόγηση μας επιτρέπει να γνωρίζουμε τα κόστη και να τα συνυπολογίσουμε στην κερδοφορία της επιχείρησης. Αλλά ακόμη σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι έχοντας μία διαδικασία κοστολόγησης μπορούμε να γνωρίζουμε ποια προϊόντα είναι πιο κερδοφόρα και την συμμετοχή κάθε προϊοντικής κατηγορίας στην συνολική κερδοφορία της επιχείρησης.
Η κοστολόγηση μας βάζει σε μία διαδικασία αναζήτησης των παραγόντων επιτυχίας ή αποτυχίας των ενεργειών μας και αποτελεί την βάση πάνω στην οποία μπορούμε να κάνουμε τις διορθωτικές μας κινήσεις προκειμένου να βελτιώσουμε την παραγωγική διαδικασία και τα αποτελέσματά μας.
Στην πραγματική, καθημερινή ζωή οι περισσότεροι παράγοντες είναι ανελαστικοί και δύσκολα διαχειρίσιμοι από εμάς. Τα κόστη των πρώτων υλών ή των εμπορευμάτων στην Χονδρική είναι σε μεγάλο βαθμό ανελαστικά. Η τελική τιμή στους χώρους πώλησης από εμάς και τον ανταγωνισμό μας έχει επίσης τις περισσότερες φορές πολύ μικρό εύρος κίνησης. Έχοντας σταθερά και σχεδόν αμετακίνητα αυτά τα δύο ακραία όρια τιμών, μένουν ελάχιστα πράγματα πάνω στα οποία μπορεί μία επιχείρηση να ελιχθεί για να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αυτούς τους παράγοντες μπορούμε να τους ανακαλύψουμε μέσω της κοστολόγησης.
Τρόποι κοστολόγησης
Υπάρχουν πολλοί τρόποι κοστολόγησης των ειδών και των εμπορευμάτων μας. Ο επιλογή του καλύτερου τρόπου δεν έχει να κάνει τόσο με την δική μας προσωπική προτίμηση, όσο μάλλον με το αντικείμενο της επιχείρησης και την αγορά μέσα στην οποία αυτή δραστηριοποιείται. Δεν υπάρχουν σωστοί και λάθος τρόποι. Μάλιστα, μπορούμε να επιλέξουμε περισσότερους από έναν τρόπους κοστολόγησης, εάν διαπιστώσουμε ότι οι συγκεκριμένοι διαφορετικοί τρόποι κοστολόγησης μας βοηθούν στην λήψη σωστότερων επιχειρηματικών αποφάσεων.
Το πρώτο πράγμα λοιπόν που πρέπει να θυμάται ένας επιχειρηματίας είναι ότι ΠΡΕΠΕΙ να έχει έναν τουλάχιστον τρόπο κοστολόγησης. Στην συνέχεια, επιλέγει μεταξύ των γνωστών μοντέλων ή προκειμένου να αποκτήσει ένα εργαλείο λήψης αποφάσεων, μπορεί να δημιουργήσει ένα εντελώς καινούριο δικό του μοντέλο κοστολόγησης που θα χρησιμοποιεί για να γνωρίζει στο μέλλον τα κόστη του.
Σε γενικές γραμμές οι έννοιες που θα πρέπει να λάβει υπόψη του ο επιχειρηματίας είναι οι ακόλουθες:
- Λειτουργικά Κόστη
- Κόστη Παραγωγής
- Κόστη Προβολής και Διαφήμισης
- Κόστη Διαχείρισης, Μεταφοράς, Αποθήκευσης και Διανομής
- Κόστη Έρευνας και Ανάπτυξης
- Χρηματοοικονομικά Κόστη
- Κύκλος Πώλησης και βαθμοί μεταβολής Τιμών στην αγορά
- Διαδικασία Παραγωγής – Συνεχής Παραγωγή – Εξατομικευμένη διαδικασία παραγωγής
- Κύκλος Τεχνολογίας – δηλαδή πόσο συχνά απαξιώνονται τα εμπορεύματα από την τεχνολογική ανάπτυξη
- κ.ά.
Θυμάστε τον διαχωρισμό στην αρχή των κοστολογήσεων με την ευρεία και την στενή έννοια; Τα κόστη προβολής και διαφήμισης για παράδειγμα, θα πρέπει σε πολύ μεγάλο ποσοστό να επιμεριστούν πάνω στα συγκεκριμένα εμπορεύματα για τα οποία γίνονται οι ενέργειες προβολής. Το ίδιο ισχύει και για τα κόστη παραγωγής εάν αυτά υπάρχουν.
Από την άλλη πλευρά, τα λειτουργικά κόστη πρέπει να επιμεριστούν συνήθως σε μεγάλο αριθμό εμπορευμάτων αφού αφορούν την συνολική λειτουργία μίας επιχείρησης. Η καταγραφή και ο προσδιορισμός των ποσών και ποσοστών που επιβαρύνουν κάθε προϊόν, εμπόρευμα, τμήμα της επιχείρησης αλλά και συνολικά την επιχείρηση σαν αυτόνομη οντότητα, συνιστούν το μοντέλο κοστολόγησης.
Τρόποι τιμολόγησης
Γνωρίζοντας το κόστος της και τα μέρη που το συνιστούν μία επιχείρηση μπορεί να λάβει ορθότερες αποφάσεις για τις κινήσεις της στην Αγορά και την Στρατηγική πωλήσεων που θέλει να ακολουθήσει.
Το σημείο που τα κέρδη από την Πώληση ισοφαρίζουν τις δαπάνες και τα κόστη κατασκευής λέγεται Νεκρό Σημείο. Κάτω από αυτό το επίπεδο (ύψος πωλήσεων), η λειτουργία της επιχείρησης είναι ζημιογόνος. Πάνω από αυτό το σημείο, η λειτουργία της επιχείρησης είναι κερδοφόρος.
Το κακό είναι ότι δεν μπορούμε να πουλήσουμε πάντα τις ποσότητες που θέλουμε, σε μία κερδοφόρα τιμή η οποία θα μας επιτρέψει να είμαστε βιώσιμοι. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει η τιμή να κυμαίνεται εντός πολύ συγκεκριμένων πλαισίων. Για να γίνει η κατάσταση ακόμη δυσκολότερη, οι περισσότεροι παράγοντες αποδοτικότητας, βελτιστοποιούνται σε μικρά, πολύ συγκεκριμένα σημεία του δυνητικού εύρους τους!
Ανάλογα με την ωριμότητα της αγοράς και την θέση τους σε αυτή, οι επιχειρήσεις ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές προώθησης. Μερικές από αυτές μπορεί να είναι:
- Στρατηγική μεγιστοποίησης των πωλήσεων
- Στρατηγική μεγιστοποίησης του μεριδίου αγοράς
- Στρατηγική μεγιστοποίησης του κέρδους σε απόλυτα νούμερα
- Στρατηγική κυριαρχίας σε μία συγκεκριμένη αγορά
- Στρατηγική Εξόδου από μία συγκεκριμένη αγορά
- Στρατηγική συντήρησης των μεριδίων αγοράς.
Από την κοστολόγηση και μόνο, έχουν ήδη συλλεχθεί πολλά χρήσιμα στοιχεία που μας επιτρέπουν αφενός να επιχειρούμε έχοντας καλύτερες πιθανότητες επίτευξης των στόχων της επιχείρησης μας και αφετέρου να μπορούμε να προβλέψουμε πόσο επιτεύξιμες είναι οι στρατηγικές προώθησης που εφαρμόζουμε σε κάθε προϊοντική κατηγορία και πόσα έξοδα προβολής μπορεί να «σηκώσει» η κάθε μία από αυτές.
Επίλογος
Πέρα από την στενά Λογιστική έννοια και τις λογιστικές υποχρεώσεις, κάθε επιχείρηση πρέπει να δώσει μεγάλο βάρος στην διαδικασία της κοστολόγησής της. Σε ότι αφορά τις τυπικότητες, αφήστε τις σε εμάς. Αφού μελετήσουμε τις ιδιαιτερότητές σας, θα μπορέσουμε να βρούμε το ιδανικό μοντέλο που θα μας επιτρέψει να είμαστε σύννομοι.
Αλλά η προσπάθειά μας δεν σταματά εκεί. Χρειάζεται να καταλήξουμε μαζί σε μία μέθοδο κοστολόγησης που να έχει πραγματικό νόημα για τις δικές σας ιδιαιτερότητες και που θα σας επιτρέπει να αυξάνετε συνεχώς την ευημερία της επιχείρησής σας και των δυνατοτήτων επιτυχίας των επιχειρηματικών σας κινήσεων.